Hoa Lan: Đặc Điểm, Công Dụng, Ý Nghĩa, Cách Trồng Và Cách Chăm Sóc

Với vẻ đẹp kiêu sa, sắc màu đa dạng và hương thơm quyến rũ, hoa lan đã đem lại cho con người nhiều giá trị. Để hiểu rõ hơn về loài cây đẹp này, hãy cùng bTaskee khám phá đặc điểm nổi bật, cách chăm sóc và bí quyết trồng hoa lan hiệu quả tại nhà ngay dưới đây.

Hoa lan là cây gì?

Nguồn gốc của hoa lan

Hoa lan thuộc họ Orchidaceae, đây là một trong những họ lớn nhất của thực vật có hoa, có hơn 25.000 loài tự nhiên và khoảng 100.000 giống lai ghép. Hoa lan được tìm thấy đầu tiên tại Châu Á.

Về nguồn gốc, hoa lan đã chiếm lĩnh mọi ngóc ngách của hành tinh, từ khu rừng nhiệt đới rộng lớn của Amazon và Đông Nam Á đến những vùng đất khắc nghiệt của Bắc Cực. Mặc dù đa dạng nhất ở khu rừng nhiệt đới, sự thích nghi và biến đổi giúp chúng tồn tại ở nhiều môi trường khác nhau.

Theo chiều nghiên cứu, hoa lan có nguồn gốc đến từ Brazil Và trở nên phổ biến từ những năm đầu của thế kỷ 19, khi nó được phát hiện và thử nghiệm trồng bởi chuyên gia nghiên cứu thực vật người Anh – William. 

Thời gian sau đó, loài hoa này nhanh chóng thu hút sự chú ý của mọi người nhờ vào vẻ sang trọng và màu sắc hấp dẫn.

Ý nghĩa của hoa lan

Từng vùng miền và quốc gia gắn liền với ý nghĩa đặc biệt đối với hoa phong lan:

• Tại Hy Lạp, hoa lan không chỉ tượng trưng cho vẻ đẹp thuần khiết, tinh tế mà còn biểu tượng của sức mạnh. Trong truyền thống, rễ phong lan được coi là mang lại đàn ông, trong khi củ nhỏ hơn dự báo về việc chào đón một bé gái.
• Tại nước Anh, hoa phong lan là biểu tượng của vẻ đẹp sang trọng và đẳng cấp, dành cho những người thượng lưu.
• Tại Nhật Bản, hoa lan là biểu tượng của sự uy nghi, sức mạnh và quyền lực.
• Còn tại Trung Quốc, hoa lan không chỉ được ưa chuộng vì vẻ đẹp mà còn vì giá trị y học, giúp giảm các vấn đề về sức khỏe như ho, phổi, thận, dạ dày và mắt.

Ngoài ra, theo quan niệm phong thủy, hoa phong lan được coi là biểu tượng của năng lượng tích cực và may mắn. 

Việc đặt hoặc trồng hoa lan trong nhà, trong vườn không chỉ giúp loại bỏ năng lượng tiêu cực mà còn mang lại sự bình yên và may mắn cho mọi thành viên trong gia đình. Đồng thời, hoa lan cũng được xem là nguồn động lực và may mắn trong sự nghiệp và công danh của chủ nhân nhà.

>> Xem thêm: Cách Trồng Lan Cho Người Mới Tập Chơi Cực Đơn Giản

Hoa lan không chỉ là một trong những loại hoa đẹp nhất mà thiên nhiên ban tặng, mà còn là nguồn cảm hứng cho những ý nghĩa sâu sắc qua từng sắc màu tinh tế:

• Hoa lan trắng: Màu trắng tinh khôi và thuần khiết, hoa lan trắng tự hào là biểu tượng của vẻ đẹp trong trắng và tinh khiết. Tặng hoa lan trắng cho mẹ là lời tri ân, biểu hiện lòng biết ơn những hy sinh và tình yêu vô bờ bến.
• Hoa lan đỏ: Màu đỏ rực rỡ, đam mê và mãnh liệt, hoa lan đỏ là lời tâm sự của tình yêu cháy bỏng và sức sống dồi dào. Một món quà thú vị dành tặng người yêu trong những ngày đặc biệt.
• Hoa lan hồng: Hồng dịu dàng nữ tính, lan hồng thể hiện sự duyên dáng và niềm vui sinh nở. Tặng hoa lan hồng là một cách chúc mừng và đón chào những sinh linh mới vào đời.
• Hoa lan cam: Màu cam biểu hiện cho sự nồng nhiệt, đại diện cho sự nhiệt huyết và lòng dũng cảm. Một món quà tuyệt vời để chúc mừng thành công và mỗi bước đi mới trong cuộc sống.
• Hoa lan vàng: Màu vàng sáng ngời như ánh dương, hoa lan vàng mang ý nghĩa của sự tươi mới, sáng tạo và hy vọng. Đồng thời, nó còn là biểu tượng cho tình bạn chân thành và sâu đậm.
• Hoa lan tím: Màu tím dịu dàng nhưng sâu sắc, tượng trưng cho tình yêu chân thành và lòng trung kiên. Hoa lan tím là lời thề son sắt, không bao giờ thay đổi. 

Đặc điểm của hoa lan

Lan thuộc cây sống phụ bám, treo lơ lửng trên các cây thân gỗ khác, tạo nên hình dạng độc đáo và đa dạng về loại lá, hoa. Lá của hoa lan có sự biến đổi đáng kể, từ loại lá mọng nước đến loại lá phiến mỏng, tùy thuộc vào loại và giống cây cụ thể.

Cấu trúc hoa lan bao gồm 6 cánh hoa bên ngoài, trong đó 3 cánh ở bên ngoài cùng thường được gọi là đài, có kích thước và màu sắc tương đồng. Điều này tạo nên vẻ đẹp đối xứng và hài hòa trong cấu trúc hoa.

Hoa lan có phân bố rộng rãi, từ vĩ độ 680 đến 560, bao gồm các khu vực từ gần cực Bắc như Thuỵ Điển và Alaska xuống tận cực Nam, chủ yếu tập trung ở các vùng nhiệt đới, đặc biệt là Đông Nam Á. Điều này thể hiện sự thích ứng và đa dạng của họ cây này trong nhiều môi trường khác nhau.

Ngoài các loại tự nhiên, có thêm khoảng 100.000 loại cây lan lai được bổ sung từ công việc lai tạo của các nhà làm vườn chủ yếu ở châu Âu và Bắc Mỹ, giúp mở rộng và đa dạng hóa thêm sự giàu có của họ cây lan.

Tên gọi thông thường	Hoa lan
Tên thực vật (tên khoa học)	Orchidaceae
Họ thực vật	Hoa lan thuộc họ Orchidaceae
Loại thực vật	Cây thân thảo
Kích thước trưởng thành	Cao từ  10 – 15 cm
Ánh sáng	Ưa thích nơi có ánh sáng mạnh.
Loại đất	Thoát nước tốt
pH đất	Có tính bazơ, pH trung bình từ 5.5 – 6.5
Thời gian nở hoa	Quanh năm
Màu hoa	Trắng, tím, vàng, hồng, xanh,….
Nguồn gốc	Châu Á

Những loại hoa lan phổ biến

Mỗi loài lan, lớn hay nhỏ, đều chứa đựng một thông điệp, một giá trị tinh thần, và vẻ đẹp độc đáo đó đã làm say đắm lòng biết bao thế hệ. Dưới đây là một số loài lan được trồng phổ biến tại Việt Nam:

• Hoa lan móng rùa: Hoa có hai màu chủ yếu là tím và vàng nhạt. Các cánh hoa và lưỡi có nhiều lông, mang mùi hoa nhài và có các tia đỏ trên lưỡi hoa. Thân cây có lớp vỏ phấn, thường bị tróc, được biết đến với tên gọi “hoàng thảo vôi”.
• Hoa lan hoàng phi hạc: Hoa có cánh trắng, xen kẽ màu hồng, lá và cánh xoắn, môi hoa cuộn như cái phễu, họng môi màu vàng chanh. Thân hoa dài từ 20-50cm, có phần gốc nhỏ hơn phần trên, với luống rãnh màu vàng óng và lá mềm nhọn.
• Hoa lan đơn cam: Cánh và đài có màu cam đỏ, môi hoa màu cam nhạt nối liền với các tĩnh mạch tối màu da cam. Lá thuôn hẹp, hoa có hương thơm đặc trưng, tương tự mùi bút chì, màu sáp.
• Hoa lan ngọc điểm: Lan Ngọc Điểm thường được trồng rộng rãi vì mùa trổ hoa vào dịp Tết và mùi thơm thoang thoảng. Màu tím chủ đạo xen kẽ sắc trắng, tạo nên vẻ đẹp thu hút và độc đáo.
• Hoa lan giả hạc: Lan giả hạc sống bám trên các cành cây, thân dài và lá mọc đối cách nhau. Hoa có màu tím hồng, trắng, và hồng nhạt, với cánh trắng và lưỡi tím.
• Hoa lan trúc phật bà: Hoa lan trúc phật bà được nhiều người yêu thích với màu trắng xen kẽ vàng và tím. Hương thơm dễ chịu, các cánh hoa xòe rộng, tạo nên vẻ đẹp mắt và quyến rũ.
• Hoa lan tím: Hoa lan tím, xuất hiện từ rừng nhiệt đới Đông Nam Á và Úc, là loại phong lan thân thảo. Ban đầu sống tự nhiên trên cây trong rừng sâu, nhưng hiện nay đã được thuần hóa và lai tạo để trồng tại vườn nhà như cây kiểng, mang đến vẻ đẹp quý phái và độc đáo cho không gian trồng cây cá nhân.

Ngoài ra còn một số loài hoa lan khác như: Hoa lan Huệ, hoa lan Dendro Nắng,… các loài hoa này tại Việt Nam cũng có tuy nhiên không phổ biến như các loại lan trên. 

Công dụng của hoa lan

Hoa phong lan không chỉ làm tăng vẻ đẹp tinh tế cho không gian và mang đến những giá trị tinh thần, mà còn được sử dụng trong y học cổ truyền với nhiều công dụng như:

• Giúp giảm mệt mỏi và loại bỏ căng thẳng từ cơ thể.
• Hỗ trợ giảm triệu chứng suy nhược thần kinh.
• Hỗ trợ chữa trị các vấn đề như đau họng, sốt và giúp cân bằng chu kỳ kinh nguyệt.
• Cải thiện sức khỏe và sinh lực cho phái mạnh.
• Hỗ trợ kiểm soát và ổn định huyết áp cũng như tình trạng tim mạch.

>> Xem thêm: Nên Trồng Cây Gì Trước Nhà? 12 Loại Cây Phong Thủy Tốt

Cách chăm sóc hoa lan

Ánh sáng

Ánh sáng đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển và ra hoa của lan. Cần chú ý đến cường độ và mật độ ánh sáng cung cấp cho cây. Thiếu ánh sáng có thể làm cây vươn cao, gầy ốm, lá màu xanh tối, khó ra hoa và nhanh tàn. Ngược lại, ánh sáng quá mạnh có thể làm lá nhăn, khô, và gây cháy cây.

Mỗi giai đoạn phát triển của lan đòi hỏi lượng ánh sáng khác nhau. Cây non từ 0-10 tháng tuổi cần khoảng 50%, sau đó tăng lên 70%. Bố trí lưới xám đen có thể điều chỉnh lượng ánh sáng theo từng giai đoạn.

Hướng chiếu sáng cũng quan trọng. Ánh nắng buổi sáng thường tốt hơn buổi chiều, nên ban công hướng Đông được ưa chuộng hơn. Ban công hướng Tây có thể làm cây ít phát triển hơn và ít hoa.

Đất (giá thể trồng lan)

Giá thể trồng lan cần thoáng khí để tránh tình trạng nước đọt và mục bệnh. Bạn có thể sử dụng các vật liệu như: Xơ dừa, vỏ cây, xỉ than, hoặc mùn cưa để sử dụng trồng lan vì chúng cung cấp độ thoáng khí tốt.

Nước

Nước tưới cho phong lan nên là nước trung tính để tránh làm thay đổi độ pH của môi trường. Đảm bảo cung cấp đủ nước để phòng tránh tình trạng héo khô, giả hành teo và lá rụng.

Tránh tình trạng thừa nước, vì nó có thể gây úng, thối đọt và thuận lợi cho sự phát triển của nấm bệnh.

Đồng thời, bạn nên tưới cây vào sáng sớm hoặc chiều mát là lựa chọn tốt nhất, giúp lan có thể hấp thụ nước một cách hiệu quả hơn và giảm nguy cơ mắc bệnh.

Nhiệt độ và độ ẩm

Hầu hết các loại hoa phong lan thích sự ấm áp và thích hợp để trồng trong nhà, đặc biệt là ở nhóm cây trung gian. 

Nhiệt độ lý tưởng cho hoa phong lan trong khoảng ban đêm không nên thấp hơn 20 °C, và nhiệt độ trong mùa đông vào ban ngày có thể dao động từ 25 °C đến 30 °C. 

Trong mùa hè, hoa lan trung gian và ưa ấm có thể chịu đựng nhiệt độ lên đến 30°C hoặc thậm chí 35 °C, với điều kiện là có đủ luồng không khí.

Phân bón

Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của lan. Để lan có thể phát triển tốt, đẹp mắt, và đạt được hoa to và bền, cần cung cấp đầy đủ dinh dưỡng.

Lan cần 13 dinh dưỡng thuộc các nhóm đa lượng, vi lượng và khoáng chất. Trong nhóm dinh dưỡng đa lượng, đạm (N), lân (P), và kali (K) đóng vai trò quan trọng. Bạn có thể tham khảo cách bón phân cho lan qua các giai đoạn dưới đây:

Giai đoạn 0-12 tháng (sinh trưởng thân lá):

• Nhu cầu dinh dưỡng: Đạm cao, lân và kali thấp.
• Phân bón: Sử dụng phân có hàm lượng đạm cao như 30:10:10, bón phân tan chậm.

Giai đoạn 12-18 tháng (hình thành hoa):

• Nhu cầu dinh dưỡng: Đạm thấp, lân và kali cao.
• Phân bón: Chọn phân có hàm lượng cân đối như 20:20:20 hoặc 14:14:14.

Giai đoạn khi vòi hoa xuất hiện:

• Nhu cầu dinh dưỡng:  Kali cao, lân và đạm thấp.
• Phân bón: Sử dụng phân có hàm lượng kali cao như 7:5:47 hoặc 6:10:60.

>> Xem thêm: Cách Chăm Sóc Cây Cảnh Tại Nhà Đơn Giản, Cây Xanh Tốt

Cách trồng hoa lan

Chuẩn bị dụng cụ và vật liệu để trồng lan: 

• Lựa chọn Giống Lan: Ưu tiên giống lan mạnh mẽ và kháng bệnh như phi điệp, quế lan hương, hoặc ngọc điểm.
• Nếu sử dụng cành lan để nhân giống, đảm bảo cành đã được xử lý cẩn thận và phát triển tốt trước khi chuyển vào chậu.
• Thời Điểm Trồng: Lựa chọn giai đoạn cuối tháng 3 đến tháng 4 hàng năm, khi thời tiết se lạnh, là thời điểm lý tưởng để bắt đầu trồng phong lan.
• Giá Thể Trồng: Sử dụng vật liệu nhẹ, thoáng đãng, giữ ẩm tốt như xơ dừa, vỏ cây, xỉ than, hoặc mùn cưa.
• Lựa Chọn Chậu: Chọn chậu có lỗ thoát ở phía dưới để tránh nguy cơ ẩm ướt quá mức và tăng cường lưu thông không khí cho rễ.

Các bước trồng lan tại nhà: 

• Bước 1: Đổ giá thể vào chậu đến khoảng ⅕ chiều cao của chậu. Đặt giá thể to ở phần dưới và giá thể vừa và nhỏ ở phần trên. Mức giá thể trong chậu thấp hơn mép chậu khoảng 1-2 cm.
• Bước 2: Trồng lan: Đối với phong lan đa thân, sử dụng que cắm để giữ cho cành lan không gãy. Đối với phong lan đơn thân, que cắm nên đặt ở trung tâm chậu và sử dụng dây để buộc chặt cây vào que cắm. Tránh đặt gốc của phong lan quá sát với đáy chậu.
• Bước 3: Trong giai đoạn phong lan còn non, tạo bức bảo vệ chống nắng để bảo vệ cây khỏi tác động của ánh nắng mạnh. Gỡ bỏ bảo vệ khi rễ non bắt đầu phát triển.

>> Xem thêm: Top Những Cây Trồng Tốt Cho Phòng Ngủ Bạn Nên Có

Tải ứng dụng bTaskee và đặt lịch trải nghiệm dịch vụ ngay!

Lưu ý khi trồng và chăm sóc

• Chọn vị trí thoáng mát để đặt cây lan. Phong lan thường thích ánh sáng nhẹ và không nên được đặt dưới ánh nắng trực tiếp quá mạnh.
• Tưới nước khoảng 2-3 ngày một lần. Tuy nhiên, lưu ý rằng tần suất tưới nước có thể thay đổi tùy thuộc vào điều kiện môi trường cụ thể và loại phong lan.
• Bón phân định kỳ để cung cấp các chất dinh dưỡng cần thiết cho cây. Phong lan thường cần phân có chứa đủ khoáng chất để hỗ trợ việc ra hoa.
• Quan sát rễ lan sau khoảng 2-3 tháng để đảm bảo rằng chúng đang phát triển tốt. Rễ mọc len lỏi vào khoảng trống của giá thể là một dấu hiệu tích cực, cho thấy cây đang phát triển và phát triển mạnh mẽ.
• Theo dõi tình trạng lá, màu sắc, và bông hoa của cây để phát hiện sớm bất kỳ vấn đề sức khỏe nào. Nếu có dấu hiệu của bệnh hay sâu bệnh, hãy xử lý ngay lập tức.
• Đảm bảo rằng cây lan không bị nhiễm bệnh và không có sâu bệnh. Giữ cho môi trường xung quanh cây sạch sẽ và thoáng mát

Cách cắt tỉa

Cắt tỉa giúp kích thích sự phát triển của cành mới và lá cây. Việc này giúp cây lan duy trì hình dáng và kích thích sự sinh trưởng, đặc biệt là sau khi hoa nở. Giúp duy trì sự cân bằng và đối xứng của cây. Bằng cách loại bỏ những cành không khỏe, cây sẽ có hình dáng đẹp hơn và cân đối hơn.

Cắt bỏ những cành có dấu hiệu bệnh tật, sâu bệnh, hoặc không khỏe giúp ngăn chặn sự lây lan của bệnh và bảo vệ sức khỏe của cây. Các nguyên tắc tỉa sau đây có thể được thực hiện:

• Đối với cành cây khỏe mạnh (màu xanh lá cây): Tìm một nút dưới nở hoa thấp nhất và cắt khoảng 1 inch (2.54cm) trên nút đó để thúc đẩy sự phát triển.
• Đối với những đốm nâu nhạt không khỏe mạnh: Loại bỏ toàn bộ các cành không khỏe mạnh của cây để cải thiện sức khỏe chung.
• Đối với cành đôi: Cắt một cành ở gốc cây để tạo ra cảnh quan cân đối.

Sau đó, cắt thêm 1 cành khoảng 2.5cm trên nút dưới của cành nở bông hoa thấp nhất để duy trì sự cân bằng và hình dáng của cây.

>> Có thể bạn quan tâm: Cách Chăm Sóc Cây Thiết Mộc Lan Trong Văn Phòng Chuẩn

Cách nhân giống

Bạn có thể thực hiện nhân giống hoa lan bằng phương pháp tách chiết. Thời điểm tốt nhất để thực hiện tách chiết là khi cây lan giống đã được 8 – 10 tháng tuổi, cây có nhiều tầng rễ làm chật chậu và mất thẩm mỹ.

Dụng cụ thực hiện tách chiết:

• Dao
• Giá thể trồng lan đã chuẩn bị sẵn
• Chậu trồng lan
• Kìm, kéo cắt cây, cồn, bật lửa, thuốc xử lý miệng vết cắt,…

Các bước thực hiện:

• Bước 1: Dùng kéo chuyên dụng cắt ngang phần gốc lan và chỉ để lại 1 – 2 lá gần gốc, phần ngọn cần đảm bảo có 2 – 3 tầng rễ để cây có thể phát triển thành cây mới.
• Bước 2: Đem trồng phần ngọn đã cắt ra trồng vào giá thể đã trộn sẵn hoặc trồng lên luống đã chuẩn bị.
• Bước 3: Đặt chậu lan vừa chiết vào chỗ râm, có độ ẩm cao, tưới nước và bón phân để cây ra rễ và lá non.
• Bước 4: Đối với cây vừa bị cắt, dùng thuốc xử lý vết cắt và tưới nước định kỳ để cây mọc chồi mới.

Các bệnh thường gặp

Virus gây khảm lá:

• Dấu hiệu: Lá chuyển vàng, sọc hay đốm xanh nhạt, màu vàng trên lá non, và vệt xanh đậm hơn trên bề mặt lá. Trong tình trạng nặng cây có thể ngừng phát triển, bộ rễ yếu, còi cọc.
• Nguyên nhân: Thường xuất hiện ở những vườn lan chăm sóc kém hoặc trên cây lan tách hay chiết nhiều lần mà không được khử trùng dụng cụ đúng cách.

Bệnh thối nâu:

• Dấu hiệu: Vết bệnh màu nâu vừa, có hình tròn, mọng nước và sau một thời gian chuyển sang màu nâu đen. Gây hại cho cây chủ yếu trên lá, thân và mầm non.
• Nguyên nhân: Do khuẩn bệnh Erwinia carotovora gây ra.

Bệnh thối mềm:

• Dấu hiệu: Vết bệnh có hình dạng không đặc trưng, mọng nước, màu trắng đục đục, và có thể lan rộng theo chiều rộng của lá. Trong điều kiện ẩm, gây ra vết bệnh thối úng. Trong điều kiện khô ráo, mô bệnh teo khô và biến màu trắng xám.
• Nguyên nhân: Do vi khuẩn Pseudomonas Glagioli gây ra.

Bệnh đen thân ở cây non:

• Dấu hiệu: Vết bệnh xuất hiện ở gốc và cổ rễ, có màu nâu và sau đó lan dần làm khô chỗ thân gần gốc và cổ rễ. Lá bị chuyển sang vàng, cong dị hình. Cây con có thể chết sau 2-3 tuần với vệt màu tím hay hồng nhạt nhạt.
• Nguyên nhân: Do nấm Fusarium oxysporum gây hại.

Bệnh thán thư:

• Dấu hiệu: Vết bệnh hình tròn nhỏ, màu nâu vàng, bắt đầu từ mép lá, chóp lá hoặc phiến lá. Kích thước khoảng từ 3-6 mm, có vùng lõm giữa vết màu xám hơi trắng, viền màu nâu đỏ và nhiều chấm nhỏ màu hơi nâu đen.
• Nguyên nhân: Do nấm Colletotrichicm gloeosrioides gây hại.

Biện pháp phòng tránh và kiểm soát chung cho các loại bệnh trên:

• Loại bỏ các phần cây bị nhiễm bệnh để ngăn chặn sự lây lan.
• Tránh tưới nước lên lá cây để giảm độ ẩm và nguy cơ nhiễm bệnh.
• Thực hiện quản lý mức độ ẩm trong môi trường để hạn chế điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của vi khuẩn.
• Phun thuốc đặc trị để cây nhanh chóng hồi phục.

>> Xem thêm: Hướng Dẫn Cách Uốn Cây Cảnh Chuẩn Kỹ Thuật Tại Nhà

Tổng hợp hình ảnh đẹp về hoa lan

Cùng bTaskee chiêm ngưỡng một số hình ảnh đẹp về hoa lan dưới đây:

Câu hỏi thường gặp

Vừa rồi, bTaskee đã cùng bạn khám phá tất tần tật đặc điểm, ý nghĩa cách trồng và cách chăm sóc hoa lan tại nhà. Hy vọng bạn đã có thêm nhiều kinh nghiệm và kỹ năng để có thể tự trồng và chăm sóc chúng. Chúc bạn thành công.

>>> Xem thêm một số nội dung tương tự:

• Gợi Ý Các Loại Hoa Trồng Trong Nhà Đẹp Và Phong Thủy
• Cách Chăm Hoa Hồng Ra Nhiều Hoa, Nở To Đẹp
• Cách Trồng Hoa Hồng Leo Trang Trí Cổng Siêu Bắt Mắt