Tết Ông Công Ông Táo là một trong những nghi thức văn hóa truyền thống quan trọng của người Việt, diễn ra vào ngày 23 tháng Chạp âm lịch. Nghi lễ thiêng liêng này không chỉ là dịp để cúng tế mà còn là biểu tượng sâu sắc của sự kính trọng và ghi nhận vai trò của các vị thần trong đời sống tâm linh của cộng đồng.
Hãy cùng bTaskee khám phá phong tục và ý nghĩa đặc biệt của ngày lễ này nhé!
Ông Công Ông Táo Là Ai?
Theo truyền thuyết, Ông Công Ông Táo (hay Táo Quân) là hai vị thần cai quản bếp núc trong mỗi gia đình. Mỗi năm vào ngày 23 tháng Chạp (âm lịch), hai vị thần sẽ lên thiên đình để tâu báo Ngọc Hoàng về những việc làm tốt xấu của mỗi gia đình trong năm qua.
Vì vậy, nghi thức cúng (tết) ông Công ông Táo nhằm tiễn các ông về trời để báo cáo Ngọc Hoàng về những việc tốt xấu trong gia đình suốt năm qua, đồng thời cầu mong may mắn, bình an cho năm mới.
Tại Sao Cúng Ông Công Ông Táo Vào Ngày 23 Tháng Chạp?
Bạn đã bao giờ thắc mắc vì sao người Việt lại chọn ngày 23 tháng Chạp để tiễn đưa ông Công ông Táo về trời, mà không phải ngày khác chưa?
Câu trả lời nằm sâu trong tín ngưỡng dân gian và những quan niệm về thời gian của người Việt. Cụ thể:
- Kết nối với chu kỳ thời gian: Ngày 23 tháng Chạp đánh dấu thời điểm kết thúc một năm cũ và chuẩn bị bước sang năm mới. Do đó việc tiễn ông Táo về trời vào ngày này như một nghi thức mở đầu cho chu kỳ mới, giúp gia đình đón Tết Nguyên Đán trọn vẹn và ý nghĩa.
- Tín ngưỡng dân gian sâu sắc: Theo quan niệm dân gian, việc chọn ngày 23 tháng Chạp để tiễn ông Táo về trời là để các ông có đủ thời gian chuẩn bị cho buổi báo cáo về những việc làm của gia đình trong năm.
- Truyền thống lâu đời: Tục lệ cúng ông Công ông Táo đã có từ lâu đời và được lưu truyền qua nhiều thế hệ. Lựa chọn ngày 23 tháng Chạp đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa người Việt.
Ngoài ra, theo các Thư Tịch Cổ như Phong Tục Thông Nghĩa, nghi thức cúng Táo Quân vào ngày 23 tháng Chạp đã được ghi nhận, nhấn mạnh ý nghĩa của ngày này trong tín ngưỡng Việt Nam.
Cúng 23 Tháng Chạp Gồm Những Gì?
Cúng ông Công, ông Táo cần chuẩn bị 5 loại lễ vật là mâm cơm cúng. Cụ thể:
Lễ Vật Cúng Ông Công – Ông Táo
1/ Mũ Ông Công, Ông Táo: Bao gồm ba cỗ mũ hoặc ba chiếc mũ – hai mũ dành cho Táo ông (có cánh chuồn) và một mũ Táo bà (không có cánh chuồn). Một số gia đình đơn giản hóa, chỉ cúng một cỗ mũ ông Công để tượng trưng.
2/ Cá chép: Đây là phương tiện di chuyển của Táo Quân. Có thể sử dụng cá chép giấy hoặc cá chép thật. Ở miền Bắc, thường cúng cá chép sống để thả vào chậu nước, biểu trưng cho “cá chép hóa rồng”. Miền Nam thường dùng cá chép giấy.
3/ Tiền vàng: Tượng trưng cho lễ vật gửi lên thiên đình.
4/ Áo và hia bằng giấy: Một chiếc áo và một đôi hia giấy, màu sắc thay đổi theo từng năm ngũ hành:
- Năm hành Kim: Màu vàng
- Năm hành Mộc: Màu trắng
- Năm hành Thủy: Màu xanh
- Năm hành Hỏa: Màu đỏ
- Năm hành Thổ: Màu đen
5/ Gà luộc: Gia đình có trẻ nhỏ thường cúng thêm gà luộc (gà cồ mới tập gáy) với ý nghĩa cầu mong cho trẻ lớn lên mạnh mẽ, thông minh, và hiên ngang.
Mâm Cỗ Cúng Ông Công Ông Táo
Mâm cỗ cúng ông Công, ông Táo thường được chuẩn bị tùy theo điều kiện và phong tục vùng miền. Ngoài lễ vật chính, gia chủ có thể làm lễ mặn hoặc chay để tiễn Táo Quân.
Mâm cỗ truyền thống bao gồm:
- 1 đĩa gạo
- 1 đĩa muối
- 3 chén rượu
- Thịt heo luộc
- Gà luộc hoặc quay
- Đĩa rau xào
- Hành muối
- Xôi gấc
- Giò heo
- Canh mọc
- Cá chép nướng (miền Nam thường cúng cá lóc nướng)
- Trái cây tươi, trà, rượu, cau trầu
- 1 tập giấy tiền, vàng mã
- 1 lọ hoa cúc hoặc hoa đào nhỏ
Ngày nay, mâm cỗ cúng ông Táo thường được đơn giản hóa, không nhất thiết phải đầy đủ như mâm cỗ truyền thống.
Gia đình chỉ cần chuẩn bị 3 món cơ bản cũng đủ thể hiện lòng thành kính. Văn hóa vùng miền và điều kiện kinh tế là yếu tố quan trọng trong việc sắp xếp mâm cỗ.
** Lưu ý về vị trí đặt mâm cỗ
Mâm cỗ cúng ông Công, ông Táo cần được đặt ở vị trí trang trọng, trên bàn thờ gia tiên hoặc bàn thờ ông Táo riêng. Đây là cách để thể hiện sự kính cẩn và lòng thành của gia đình đối với các vị thần linh.
>> Xem thêm:
Cúng Tất Niên: Ý Nghĩa Và Cách Bày Cúng Đầy Đủ, Trang Trọng
Hướng Dẫn Thủ Tục Tết Ông Công Ông Táo Chuẩn Nhất
Khi thực hiện lễ Tết ông Công, ông Táo, gia đình thực hiện theo 6 bước sau:
- Dọn dẹp bàn thờ và bếp núc sạch sẽ
- Chọn thời điểm cúng ông Công, ông Táo: Lễ cúng nên được thực hiện trước 12 giờ trưa ngày 23 tháng Chạp để kịp tiễn các vị thần về trời.
- Bày biện lễ vật: Sắp xếp các lễ vật trang trọng trên bàn thờ gia tiên hoặc bàn thờ Táo Quân riêng.
- Thắp hương kính cẩn
- Khấn vái trình bày với thần: Đọc văn khấn cúng ông Công, ông Táp để tiễn các ngài về trời.
- Đưa tiễn ông táo về trời (thả cá chép): Thả cá chép tại ao, hồ, sông gần nhà với ý nghĩa “cá chép hóa rồng”, giúp Táo Quân vượt Vũ Môn lên thiên đình.
Khi thực hiện Tết ông Công, ông Táo gia chủ và gia đình cần lưu ý:
- Ăn mặc chỉnh tề, trang trọng
- Tâm thành, kính cẩn trong suốt quá trình cúng.
Văn Khấn Cúng Ông Công Ông Táo 23 Tháng Chạp
Dưới đây là bài văn khấn cúng ông Công ông Táo tham khảo từ cuốn “Văn khấn cổ truyền Việt Nam” của Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin:
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
– Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
– Con kính lạy ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân.
Tín chủ (chúng) con là:…
Ngụ tại:…
Hôm nay ngày 23 tháng Chạp, tín chủ chúng con thành tâm sắp sửa hương hoa phẩm vật, xiêm hài áo mũ, kính dâng Tôn thần. Thắp nén tâm hương tín chủ con thành tâm kính bái. Chúng con kính mời ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân hiển linh trước án thụ hưởng lễ vật.
Cúi xin Tôn thần gia ân xá tội cho mọi lỗi lầm trong năm qua gia chủ chúng con sai phạm. Xin Tôn thần ban phước lộc, phù hộ toàn gia chúng con, trai gái, trẻ già sức khỏe dồi dào, an khang thịnh vượng, vạn sự tốt lành.
Chúng con lễ bạc tâm thành, kính lễ cầu xin, mong Tôn thần phù hộ độ trì!
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
Nam mô a di Đà Phật!
** Lưu ý: Nếu tự khấn cho bản thân thì đọc là “Tín chủ con là”. Nếu khấn cho cả gia đình hay nhóm người thì đọc là: “Tín chủ chúng con là”…
Những Lưu Ý Cần Nhớ Khi Hành Lễ Cúng Ông Công Ông Táo
Có một số lưu ý quan trọng mà gia chủ cần ghi nhớ để đảm bảo lễ cúng ông Công, ông Táo diễn ra trang trọng và đúng cách:
Trang phục và thái độ
- Vệ sinh cá nhân, tắm rửa sạch sẽ
- Ăn mặc kín đáo, lịch sự
- Tinh thần nghiêm túc, thành tâm.
Về quy tắc thực hiện nghi lễ
- Thời gian cúng phải trước 12 giờ trưa ngày 23 tháng chạp
- Không được đặt mâm cúng dưới bếp.
- Văn khấn: đọc to, rõ ràng, rành mạch. Tập trung báo cáo việc tốt đẹp, tránh cầu xin tài lộc quá mức.
Các lưu ý khác:
- Lễ vật cần sử dụng đồ mới, sạch sẽ. Không được dùng đồ cũ hoặc thừa.
- Không để xảy ra sự cố đổ vỡ
- Khi thả cá chép, cần thả nhẹ nhàng tại ao, hồ, sông. Tránh thả từ trên cao gây thương tổn cho cá.
Nên Dọn Dẹp Nhà Cửa Trước Hay Sau Khi Tết Ông Công Ông Táo?
Theo phong tục truyền thống, việc dọn dẹp nhà cửa và bàn thờ thường được thực hiện trước ngày 23 tháng Chạp. Bởi vì:
- Nhà sạch sẽ thể hiện sự tôn trọng với thần linh.
- Tạo điều kiện tốt nhất cho việc báo cáo với Thiên đình
Tuy nhiên, trong cuộc sống bận rộn hiện đại, nhiều gia đình thường không sắp xếp được thời gian dọn dẹp và vệ sinh nhà cửa hay bàn thờ. Do đó, bạn có thể cân nhắc sử dụng dịch vụ dọn dẹp của bTaskee.
Với kinh nghiệm phục vụ hơn 1 triệu khách hàng suốt 9 mùa Tết, bTaskee hiểu rõ nhu cầu và mong muốn của mỗi gia đình để luôn nâng cao chất lượng dịch vụ.
Trong dịp Tết này, bạn có thể cân nhắc sử dụng 2 tiện ích sau:
- Tổng vệ sinh nhà cửa đón Tết: Dành cho không gian rộng, khối lượng công việc nhiều. Dịch vụ này sẽ có 2-4 chị Ong làm việc từ 4-8 tiếng để dọn dẹp không gian đến 400m2.
- Dịch vụ giúp việc theo giờ ngày Tết: Phù hợp cho nhu cầu dọn dẹp cơ bản, giúp duy trì không gian luôn được sạch sẽ và vệ sinh.
Câu Hỏi Thường Gặp
Cách Dọn Dẹp Bàn Thờ Ông Công Ông Táo Như Thế Nào Để Đúng Cách Là Gì?
Dọn dẹp bàn thờ Ông Công, Ông Táo cần được thực hiện một cách cẩn thận và trang trọng để đảm bảo sự linh thiêng và tôn kính.
Các bước dọn dẹp gồm:
- Chuẩn bị vật dụng: Gồm khăn sạch, nước tinh khiết hoặc rượu trắng để lau bàn thờ.
- Dọn dẹp nhẹ nhàng: Lau sạch bụi bẩn trên bàn thờ, bát hương, tượng thờ Ông Công, Ông Táo.
- Thay nước và hương: Thay nước mới, đốt hương mới và đặt lại lễ vật sạch sẽ.
- Lời khấn: Thành tâm khấn vái cầu mong bình an và may mắn cho gia đình.
>> Có thể bạn quan tâm:
- Lau Bàn Thờ Bằng Nước Gì Cho Năm Mới May Mắn, Tài Lộc Dồi Dào?
- Hướng Dẫn Cách Lau Dọn Bàn Thờ Ngày Tết Chuẩn Phong Thủy, Hút Tài Lộc Nhất
Tại Sao Người Việt Lại Sử Dụng Cá Chép Trong Nghi Lễ Cúng Tết Ông Công Ông Táo?
Người Việt sử dụng cá chép trong nghi lễ cúng Tết ông Công ông Táo vì cá chép được coi là phương tiện di chuyển của ông Công và ông Táo lên thiên đình.
Theo truyền thuyết, cá chép có khả năng “vượt vũ môn hóa rồng”, biểu trưng cho sự thăng tiến, chuyển hóa và thành công, may mắn.
Do đó, việc thả cá chép sau lễ cúng không chỉ thể hiện lòng thành kính mà còn mang ý nghĩa cầu mong may mắn cho gia đình trong năm mới.
Tại Sao Việc Hóa Vàng Mã Lại Là Một Phần Quan Trọng Trong Lễ Cúng Ông Công Ông Táo?
Người Việt tin rằng việc đốt vàng mã, bao gồm các vật phẩm như mũ, áo, hia và cá chép giấy, sẽ cung cấp cho các vị thần những vật dụng cần thiết trong hành trình về trời.
Ngoài ra, vàng mã còn được coi là “tiền” dành cho các vị thần khi họ trở về trời, giúp họ có đủ phương tiện sống tốt nơi thiên đình.
Do đó, thủ tục hóa vàng mã không chỉ thể hiện lòng thành kính của gia chủ đối với các vị thần, mà còn cầu mong tài lộc, bình an và may mắn trong năm mới.
Tết ông Công ông Táo không chỉ là một phong tục Tết truyền thống mà còn mang ý nghĩa sâu sắc trong tâm hồn mỗi người Việt. Hãy cùng gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa này nhé!
